علم دینی چیستی و تعریف قسمت اول

وقتی سخن از «علم دینی» (Religious Science ) به میان می‌آید، زمانی علومی هم چون فقه و اصول به یاد می‌آید که در آن متون دینی منبع مطالعه و تحقیق است و گاهی تاریخ ادیان که در آن دین موضوع مطالعه دانشمندان است. گاهی هم مقصود آن است که در متون دینی به دنبال گزاره‌هایی بگردیم که تعبیر علمی دارند. مدعیان این نگرش به این منظور آیاتی از قرآن را در تأیید جاذبه یا کرویت زمین و مانند آن می‌آورند تا نشان دهند که در جا به جای قرآن، محتوای نظریات علمی امروز را می‌توان یافت و دانشمندان عاقبت به همان راهی رسیدند که پیامبران چند هزار سال پیش رسیده بودند. گاهی نیز گمان می‌رود که قرار است با معیار متون دینی به سراغ نظریات علمی برویم و مرز میان سخنان درست و نادرست را در علم تعیین کنیم گاه نیز مراد، آن علوم سنتی است که در دوران طلایی تمدن اسلامی در دامن مسلمانان نشو و نما یافته است. گاه نیز منظور از علم دینی آن است که بکوشیم مجموعه هنجارها و ارزش‌های اخلاقی مورد تأیید دین را در حوزه مشترک دین و علوم تجربی، یعنی علوم انسانی وارد کنیم.
اما تعریف درست علم دینی چیست؟

در حقیقت می‌توان گفت: «علم دینی» علمی است که در آن، «بینش الهی بر عالِم حاکم باشد؛ بینشی که خدا را خالق و نگه‌دارنده جهان می‌داند؛ عالم وجود را منحصر به عالم مادی نمی‌داند؛ برای جهان هدف قائل است و اعتقاد به یک نظام اخلاقی دارد. مطالعه طبیعت را در چارچوب متافیزیک دینی دنبال می کند و کلّیت قضایا را در چارچوب جهان بینی دینی می‌بیند. علم دینی حذف خدا را از قلمرو علم بشری غیرعملی انگاشته و تفکیک «علم» و «اخلاق» را نیز دارای پیامدهای ناگواری می‌انگارد و معتقد است این دو لازم و ملزوم یکدیگرند؛ چراکه هدف علم جست‌وجوی حقیقت است و اخلاق هم لازمه علم است.

 علم دینی مبتنی برجهان توحیدیست. دینی بودن هدف علم از دو منظر مطرح است: نظری و عملی

 هدف در بعد نظری، کشف آیات الهی در آفاق و انفس و آشنایی با طرح خلفت و درک قدرت و عظمت الهی است و هدف در بعد عملی، تسلط برجهان طبیعت به منظور رفع نیازهای مشروع بشر و استفاده از امکاناتی است که خداوند برای بشر فراهم ساخته است

در مقابل علم دینی، علم سکولار قرار دارد، که با خدا کاری ندارد، تنها برای عالم ماده شأنیت قائل است، اصولاً هدفدار بودن جهان برای آن مطرح نیست و فارغ از ارزش‌هاست.

بنابراین هر یک از شاخه‌های علم می‌تواند «سکولار» باشد یا «دینی».

#علوم_انسانی
✍🏻 به قلم: اطلس غلامی

ما را در پیامرسان تلگرام دنبال کنید